Sunday 1 May 2022

प्रभावी निवेदकाचे (anchor) असा असावा

(1) चांगला आवाज

निवेदन ही गोष्टच आवाजाशी संबंधित असते. त्यामुळे निवेदकाचा आवाज चांगला असला पाहिजे. मधुर आणि प्रसन्न असला पाहिजे. कर्कश, मोठा आणि अंगावर येणारा आवाज नसावा.


(2) उच्चार स्पष्ट हवेत

निवेदकाचे उच्चार स्पष्टच असले पाहिजेत. 'न'च्या जागी 'ण' आणि 'ण'च्या जागी 'न' असा उच्चार त्याने करता कामा नये. निवेदन वाचताना त्याप्रमाणेच उच्चार केले पाहिजेत. तुमचा प्रत्येक शब्द प्रेक्षकांचे कान टिपत असतो. एखादा शब्द जरी चुकीचा उच्चारला तरी प्रेक्षकांच्या ते दीर्घ काळ लक्षात राहू शकते व तुमची प्रतिमाही तशी होण्याची शक्यता असते. बरेचदा नवीन निवेदक इतर भाषांमधील शब्द किंवा स्थळांची नावे समोर आली की चपापतात. त्यांना उच्चार काय करावा ते समजत नाही. अशा वेळी निवेदन करण्यापूर्वी संबंधित तज्ज्ञांशी संपर्क साधला तर ऐनवेळची फजिती टळू शकते.


(3) वाचनाची गती

निवेदन करताना सुपरफास्ट एक्सप्रेससारखेही करू नये किंवा बार्शीलाईटसारखे अत्यंत कमी वेगानेही करू नये; त्याची गती योग्य असावी. अतिसंथ निवेदन कंटाळवाणे होते तर अतिजलद निवेदन समजायला अवघड जाते. दृश्यांवरील निवेदन करताना शब्द आणि दृश्य यांत सांगड घालता आली पाहिजे. दृश्य भरभर पुढे सरकते आणि आपण सावकाश निवेदन देत राहिलो तर सर्व कार्यक्रमच फिसकटण्याची शक्यता असते. बरेचदा अशी उदाहरणे आपल्याला टीव्हीवर दिसतात.


(4) अचूक शब्दफेक


भाषेत आवाजाच्या चढउताराला खूप महत्त्व असते. आपण प्रत्येक गोष्ट एकाच आवाजाच्या पट्टीत वाचत राहिलो तर त्याची परिणामकारकता नष्ट होते. बातम्या आणि माहितीपटात अभिप्राय महत्त्वाचा नसतो; पण शब्दातील चढउताराला खूप महत्त्व असते. वाक्यातील महत्त्वाच्या शब्दांवर जोर देणे, अर्थानुसार वाक्य तोडणे, या गोष्टींना खूप महत्त्व असते. एखाद्या ठिकाणी बाँबस्फोट झाला याबाबतची बातमी देताना निवेदकाच्या डोळ्यांत पाणी आणि आवाजात गॅप असता कामा नये; तसेच एखाद्या ठिकाणी खूप चांगली घटना घडली तरी त्याची बातमी देताना आवाज अंतिजोशपूर्ण असू नये. स्वतःच्या भावना आवाजात डोकावता कामा नये; तरीही आवाजात जिवंतपणा मात्र असला पाहिजे, ही गाष्ट सरावाने आणि अभ्यासाने साध्य होते. त्यासाठी अलीकडे आवाजातील चढउतार शिकविणाऱ्या प्रशिक्षण संस्था निर्माण झाल्या आहेत. त्यांद्वारे प्रशिक्षण घेतल्यास फायदा होतो.


(5) ठामपणा

निवेदकाच्या अंगी ठामपणा असला पाहिजे. निवेदक लेचापेचा नाही हे त्याच्या व्यक्तिमत्त्वातून दिसले पाहिजे. आत्मविश्वास ही खूप महत्त्वाची बाब आहे. निवेदन विश्वासपूर्ण असले पाहिजे. अडखळत, चाचरत, घाबरून निवेदन वाचले तर बातम्या किंवा कार्यक्रमाची रयाच जाते. कारण तिथे निवेदक सर्वांत महत्त्वाचा असतो. बरेचदा असे होते, बातम्यांचे थेट प्रेक्षपण सुरू असताना अचानक एखादी अतिमहत्त्वाची बातमी येऊन धडकते. अशा वेळी गडबडून न जाता कुशलतेने कमी महत्त्वाची बातमी वगळून ती बातमी वाचून दाखवावी लागते. इथे निवेदकाचा खरा क लागतो, इथे निवेदकाचा आत्मविश्वास उपयोगी पडतो.


(6) सामान्यज्ञानाची आवश्यकता

प्रसारमाध्यमात काम करणाऱ्या व्यक्तीच्या अंगी एक महत्त्वाचा गुण असला पाहिजे, असे म्हटले जाते. तो गुण म्हणजे 'जॅक ऑफ ऑल, मास्टर्स ऑफ नन'. प्रत्येक गोष्टीची ढोबळ माहिती असली पाहिजे, असा याचा अर्थ होतो. विविध विषयांवर बातमीपत्रे प्रसारित होतात. कोणताही विषय समोर येऊ शकतो. इतिहास, भूगोल, राजकारण, समाजकारण, अर्थकारण, क्रीडा, कला, आंतरराष्ट्रीय घडामोडी, इत्यादी विषय समोर येऊ शकतात. अशा वेळी आपल्याला त्या क्षेत्राचे अजिबातच ज्ञान नाही असे असता कामा नये. या क्षेत्रांची किमान तोंडओळख आणि या क्षेत्रांमधील चालू घडामोडी निवेदकाला माहीत असाव्या लागतात. वृत्तनिवेद चांगले हवे. एका चौकटीत बांधलेले नको. वृत्तनिवेदक व्हावयाचे असल्यास सामान् सतत प्रयत्न केले पाहिजेत. 


(7) व्यक्तिमत्त्व प्रभावी हवे

डोळ्यांवर झोप आणि वैराग्य, उदासीनता असलेला निवेदक रेडिओ, टीव्हीवर बातम्या द्यायला आला तर बातम्या पाहणे, ऐकणे असाध्य होते आणि बातम्यांचा प्रभावही कमी होतो. वृत्तनिवेदक थेट पडद्यावर दिसतो आणि वार्ताहर घटना स्थळावरून प्रेक्षकांशी संवाद साधताना दिसत असल्याने या दोन व्यक्तींकडे प्रेक्षकांचे पूर्ण लक्ष असते. निवेदकाचे उच्चार, शब्दांची फेक, देहबोली या बाबी चांगल्या असल्या पाहिजेत. पडद्यावर दिसण्यासाठी गोरेगोमटे आणि सुंदर दिसले पाहिजे असे नाही. नीटनेटकी राहणी व संवादकौशल्याच्या जोरावर चांगले निवेदक बनता येते. प्रसन्न व्यक्तिमत्त्व, व्यवस्थितपणा आणि सभ्यपणा हे गुण आत्मसात केले, अंगी बाणविले, त्यांचा सराव केला तर निवेदकाच्या क्षेत्रातही उत्तम कामगिरी करता येते. निवेदनकलेचे क्षेत्र जास्तीत जास्त व्यावसायिक बनत असल्याने माफक प्रशिक्षण घेऊन हा व्यवसाय करता येऊ शकतो. वर सांगितलेले गुण सर्वांमध्ये असतातच; पण त्याला प्रशिक्षणाची जोड दिली तर माध्यमक्षेत्रात नाव कमाविता येते.

जनसंपर्क…एक शास्त्रशुद्ध व्यवसाय

जनसंपर्काविषयी अगदीच थोडक्यात सांगायचे झाले तर विविध प्रकारच्या लोकांशी केलेला संपर्क म्हणजे जनसंपर्क. अलीकडच्या काळात व्यावसायिक उद्दिष्टां...